31 juli 2015

Stefan Zweig: Schachnovelle

Wie op de literatuur afgaat, weet dat schaken en waanzin dicht bij elkaar liggen. Dat geldt niet alleen voor de schaaknovelle van Zweig, maar ook voor de schaakfictie van Nabokov en Beckett. Beide laatsten zal ik een andere keer bespreken. Ik begin met het beroemdste schaakboek aller tijden - al was het maar omdat het lekker kort was voor je Duitse lijst - Schachnovelle.

De Oostenrijkse schrijver Stefan Zweig schreef een schaaknovelle, treffend getiteld Schachnovelle. Zweig was Joods, maar niet religieus en noemde zichzelf Jood door toeval. In 1933 verliet hij het continent. Vanwege de treurigheid in Europa pleegden Zweig in zijn vrouw zelfmoord in Braziliƫ in 1942. Hij schreef de novelle vlak voor de tweede wereldoorlog toen hij in Braziliƫ verbleef. Het is een bijzonder verrassend verhaal.

Het schaakverhaal speelt zich af aan boord van een passagiersschip. Een van de passagier is de wereldkampioen schaken Mirko Czentovic. Hij komt in contact met dr. B. een voormalige gevangene van de Oostenrijkse nazi's. In gevangenschap wist hij in het bezit te komen van een boek met beroemde schaakpartijen. Om zijn verstand op peil te houden begint hij de partijen uit zijn hoofd te leren, zonder bord, zonder stukken. Het komt dan later aan boord tot een treffen tussen deze dr. B. en Czentovic met een bizar eind. B. blijkt niet bestand tegen de psychologische kant van het schaken. En dan maak je vreemde sprongen.  Filmpje!

27 juli 2015

The Riddle of the Sands

Ik heb een zwak voor de roman The Riddle of the Sands van Erskine Childers (1902) waarin twee Britse zeilers op het Duitse waddeneiland Norderney ontdekken dat de Duitsers een aanval op de westkust van Engeland voorbereiden. Dat was voor de eerste wereldoorlog de zwakke plek in het Engelse verdedigingssysteem. De zeiler Davies wil meer er het naadje van de kous van weten. Davies nodigt daarom zijn oude studievriend Carruthers uit om mee te varen op zijn zeilvakantie op de Waddenzee en de Duitsers in de gaten te houden. Carruthers werkt immers op Buitenlandse Zaken. Dankzij een dag van dichte mist slagen ze voet aan wal te zetten op het eiland. Maar ze worden wel voortdurend gedwarsboomd. En verliefd worden ze ook. Een heuse spannende spionageroman met een vleugje romantiek. Het op en top Britse boek was immens populair voor de grote oorlog en dat bleef het boek ook daarna.

Charles Carruthers heeft voortdurend schoon genoeg van de badkuip waarin hij mee moet varen:

Carruthers: “I can’t stand another day cooked up in that damned boat of yours without stretching my legs properly. I cannot think soundly in a perpetual state of motion.  What’s more I cannot relate to that nautical lingo of yours. Nor those damned maps.”
Davies: “Charts"
Carruthers: "Damned charts!"

Verfilmd met Micheal York als Carruthers. Op Youtube te zien.