29 september 2015

Mark Twain: een reprimande over schaatsen

A Curtain Lecture Concerning Skating is een korte dialoog van Mark Twain. Een man geeft zijn vrouw een reprimande  - curtain lecture - omdat zij wil leren schaatsen:

"Don't interrupt me, woman! I tell you it's absurd -- you learn to skate!"

Erg complimenteus gaat het er niet aan toe, maar wel geestig:

"You look fat, and awkward, and dismal enough, any time; but when you are on skates you waddle off as stuffy and stupid and ungainly as a buzzard that's had half a horse for dinner."

Non-fictie
Mark Twain schaatste als jongen op de Mississippi. In zijn autobiografie schrijft Twain over de donkere nacht waarin hij stiekem met zijn vriend Tom Nash ging schaatsen. Het ijs was al aan het breken, zodat ze op een gegeven moment alleen nog van schots naar schots konden schaatsen en springen. De jongens stonden doodsangsten uit. De moeilijkste sprong was om weer van een schots op de wal komen. Het lukte Mark Twain wel maar zijn vriend Tom kwam net te kort en belandde in het ijskoude water. Hij werd ziek en kreeg een ernstige oorontstekingen en werd bijkans doof.  Twain besluit zijn verhaal op die typische Twain manier: "When Tom supposed he was talking low and confidentially, you could hear him in Illinois."

26 september 2015

De caddie van Mr. Frisbie

Ring Lardner was de buurman van F. Scott Fitzgerald. Samen brachten ze vele nachten drinkend in de tuin door. Lardner ging dan pas naar huis als zijn kinderen naar school waren, om ze een dronken vader te besparen. Lardner stond model voor Abe North uit Tender is the Night en ook J.D. Salinger refereert enkele keren aan Lardner, bijvoorbeeld in The Catcher in The Rye. Lardner is de favoriete auteur van Holden Caulfield: 'His story just about killed me!' Maar wij kennen Lardner niet.

Dat is jammer want Lardner was de grootmeester van het satirische, korte verhaal. Hij had een grote invloed op moderne schrijvers waaronder Salinger. Lardner heeft in zijn korte leven een groot oeuvre nagelaten. Veel sportverhalen ook, omdat Lardner ooit begon als sportverslaggever. Lardner had een zwak voor de kleingeestige, overmoedige sportman die hij altijd sprekend of hardop denkend opvoert, ratelend in zijn eigen dialect. Daarin was Lardner zijn tijd vooruit. Erg oud is de ongezond levende man overigens niet geworden.

De schrijver/verteller van het verhaal Mr. Frisbie is een caddie. Mr. Frisbie is een steenrijke eigenaar van een landgoed met een golfbaan. Deze Frisbie raakt verslaafd aan het spelletje en probeert constant zijn score te verbeteren. Zijn caddie is best bereid hem daarbij een handje te helpen, met bedrog uiteraard. En zo krijgt de caddie ook steeds meer invloed op het privéleven van zijn werkgever. Zelfs op de huwelijkspartner van diens dochters. Bedrog hoort erbij!

20 september 2015

De Verdediging: Schaaknovelle van Vladimir Nabokov

Schaken en waanzin liggen in de literatuur altijd dicht bij elkaar. Dat geldt niet alleen voor Murpy van Beckett en Schachnovelle van Zweig, maar ook voor De verdediging van Vladimir Nabokov uit 1930. Nabokov schreef de roman in het Russisch, in de tijd dat hij Rusland al wel had verlaten. Het boek verscheen voor het eerst in een tijdschrift voor Russische emigranten. Hij schreef volgens eigen zeggen de novelle toen hij op vlinderjacht was in de Pyreneeën.

Het plot: Aleksandr Ivanovich Luzhin leeft als jongen nogal teruggetrokken, en wordt gepest door zijn klasgenoten. In die periode ontdekt hij via een vriend van zijn vader het schaakspel. Gefascineerd door het spel verlaat hij tegen de zin van zijn ouders zelfs zijn school. De tijd blijft als het ware stilstaan voor Luzhin. Wat er in de wereld verder gebeurt ontgaat hem volkomen. Hij werkt zich snel op tot schaakgrootmeester. Tijdens een toernooi in Berlijn ontmoet hij een meisje (Nabokov gaf haar geen naam) dat hij ten huwelijk vraagt. Alles lijkt hem mee te zitten.

Zijn leven loopt echter spaak als hij tegen de grootmeester Turati moet spelen. Ondanks zijn perfecte voorbereiding verliest de schaker tijdens het spel nu volledig het contact met de werkelijkheid. De dokter stelt voor het spel uit zijn leven geheel te bannen. Maar dat gaat natuurlijk zo maar niet. Schaken blijft ook na zijn genezing en obsessie voor Luhzin. Langzamerhand neemt deze obsessie voor het schaken weer toe. Als hij ten slotte ook zelf beseft dat het zo niet verder gaat, springt hij uit het raam van de badkamer om daarna voor altijd uit de literatuur te verdwijnen.

"De deur werd ingetrapt. 'Aleksandr Ivanovich, Aleksandr Ivanovich,' riepen diverse stemmen. Maar er was geen Aleksandr Ivanovich."

Hoewel duidelijk is wat er gebeurt houdt Nabokov in zijn roman het eind echter open. We weten als lezer niet wat er met Luhzin is gebeurd nadat hij uit het raam is gesprongen. Nabokov omschreef zijn roman als het warme verhaal van de schaakspeler die werd verwoest door zijn genie. De roman is verfilmd en via Youtube te zien. Maar lezen is altijd te prefereren.

Nabokov was naast bokser en lepidopterist een verwoed schaker, hoewel hij volgens kenners geen grootmeester was. Er is geen spel van hem overgeleverd. Naast The Luzhin Defense publiceerde Nabokov een bundel dat zowel schaakproblemen als gedichten bevat, getiteld Poems en Problems. Het is overbodig te vertellen dat we hem het best kennen van zijn boek Lolita.
 

17 september 2015

De kunst van het veldspel: een mustread

Hoewel lang niet de eerste grote honkbalroman is De kunst van het veldspel van Chad Harbach (2011) wel ingeslagen als een bom in ons land. Het boek staat met twee benen in de traditie van 'the great American novel' (hoewel het natuurlijk slechts een aspect belicht: dat van het college honkbal). Het boek refereert daarom niet voor niets voortdurend aan die andere grote roman Moby Dick. Het is hoe dan ook een roman waar je als literatuurliefhebber niet omheen kunt.

Het boek draait om het leven van vijf mensen in een honkbalseizoen van de Harpooners. Een ongelukkige gebeurtenis bepaalt het leven van deze mensen: de kortestop Skrimshander die aan de vooravond van een glansrijke loopbaan staat, laat per ongeluk een bal van zijn hand schieten. De bal raakt zijn teamgenoot Owen - een intellectuele, homoseksuele verrevelder - vol op het hoofd. Owen ziet de bal niet aankomen, omdat hij altijd zit te lezen in de duck out. Nadat Owen op zijn hoofd is geraakt kan Skrimshander geen fatsoenlijke bal meer gooien. Hij moet van voren af gaan beginnen.
Dan is er nog de onbehouwen catcher Schwarz die een relatie krijgt met de dochter van de rector, die op zijn beurt verliefd wordt op Owen. Owen is min of meer de katalysator van het verhaal. Alle verhaallijnen komen bij hem bijeen.

De roman is veelzijdig in zijn thematiek: faalangst, liefde (zowel heteroseksueel als homoseksueel0, ambities, talent ... En honkbal is daarin de metafoor voor de Amerikaanse samenleving. En verstand van honkbal hoef je niet te hebben om deze schitterende roman de kunnen waarderen. Hoewel dat wel helpt natuurlijk.

“But baseball was different. Schwartz thought of it as Homeric - not a scrum but a series of isolated contests. Batter versus pitcher, fielder versus ball. You couldn't storm around, snorting and slapping people, the way Schwartz did while playing football.You stood and waited and tried to still your mind. When your moment came, you had to be ready, because if you fucked up, everyone would know whose fault it was. What other sport not only kept a stat as cruel as the error but posted it on the scoreboard for everyone to see?”

16 september 2015

T.C. Boyle: She Wasn't Soft

Paula is triatlete, helemaal gebouwd voor deze sport. Zij is niet soft, ook al waren haar ouders neurotische drinkers. Ze leeft voor haar sport, stapelt koolhydraten en bereidt zich terdege voor op de wedstrijd (geen seks voor de wedstrijd). Maar ze heeft het verkeerde vriendje. Hij is wel soft, kind van twee succesvolle artsen. Geen enkele belangstelling voor competitie, deze laid back surfer.


Paula is een van die vele vrouwen die, hoewel succesvol toch blijft kleven aan een verkeerd vriendje: een nietsnut, die blowt, slikt, drinkt en ruzie zoekt. Die zich dan ook voortdurend aan haar opdringt en zij is kennelijk niet in staat hem te weerstaan (toch seks voor de wedstrijd). Je voelt al aan dat het echt uit de hand gaat lopen als hij barbituraten in een sportdrankje mixt om Paula's belangrijkste concurrent uit te schakelen ...

She Wasn't Soft is een verhaal van de Amerikaans schrijver T. Coraghessan Boyle uit 1996, voor het eerst gepubliceerd in The New Yorker. Deze krant grossiert in briljante verhalen. T.C.Boyle doceert Engels aan de universiteit van Zuid Californië. Hij schreef meer dan 100 korte verhalen, met vaak dit soort van misleidende inspanningen van mannelijke 'helden'. Het verhaal staat online. Je leest het hier.

11 september 2015

Droogschaatsen: Badhuis in de sneeuw

Geschaatst wordt er niet in Badhuis in de sneeuw van Paul Meeuws (1988). Althans niet op ijzers. Toch is het een van de mooiste schaatsverhalen die ik ken. Paul Meeuws, de auteur is geen bekende schrijver, en dat maakt het verrassender dat hij zo'n intiem, maar toch eenvoudig verhaal schreef. Meeuws is leraar Nederlands, dichter en publiceerde korte verhalen, onder meer in Tirade.

In het verhaal Badhuis in de sneeuw gaan Aloïs en Servaas douchen in het plaatselijke badhuis. In de wachtruimte zijn ook schaatsers die zo van het ijs komen voor een bad. Beide jongens schaatsen niet, maar de schaatser heeft op zijn beurt nog nooit van de Elfstedentocht gehoord. Afijn, hij heeft ook een hekel aan volksmassa's: 'dat wordt chaos of marcheren,' meent hij. De man heeft een stijve rug, omdat hij ooit van een ezel is gevallen. 

Als de jongens gedoucht hebben 'schaatsen' ze terug naar huis:

Na het bad was de winter op zijn guurst. De kou beet zich onmiddellijk vast in je natte haren en je handdoek bevroor onder je arm. Servaas rende naar het midden van de weg. Daar boog hij zich een beetje voorover en met zijn handen op de rug maakte hij trage schaatsende bewegingen. Aloïs volgde hem, op de manier van sprintende schaatsers, met korte, snelle passen, de armen zijwaarts zwaaiend. Beurtelings lagen ze op kop. En zo bleven ze voortschaatsen, de ogen gericht op de blinderende sneeuw, waardoor ze een hoge snelheid dachten te maken en er zich een witte verte uitstrekte tot waar de suizende stilte hun wild kloppende hart omsloot als een cocon.

Je kunt het verhaal lezen op de dbnl: Badhuis in de sneeuw.